HISTORIA PARAFII
W Ujściu znajdował się jeden z ważniejszych grodów pogranicza wielkopolsko-pomorskiego, wzmiankowany w 1108 r. w Kronice Galla Anonima. Gród z podgrodziem położony był na ważnym szlaku łączącym Poznań i Gniezno z miastami północnej Wielkopolski oraz z Białogardem i Kołobrzegiem, w pobliżu przeprawy przez Noteć. Z czasem w pobliżu grodu powstała osada targowa, której w 1413 r. król Władysław Jagiełło nadał prawa miejskie. Ujście było miastem królewskim, jednym z ważniejszych miast w Wielkopolsce.
POCZĄTKI
Początki parafii w Ujściu sięgają początku XII w. Istniał już wtedy na podgrodziu ujskim kościół pod wezwanie świętego Mikołaja. W tym to zapewne kościele, jak wspomina Gall Anonim, zatrzymał się w roku 1124 biskup Otton z Bambergu udając się z Gniezna na Pomorze z wyprawą misyjną. Najstarsze wzmianki w archiwach pochodzą z lat 1428 i 1462.
XVI i XVII w.
W roku 1510 w miejsce dotychczasowego kościoła dwunastowiecznego wzniesiono nowy kościół drewniany. Wraz z wzniesieniem nowego kościoła wpisano beneficjum ujskie do ksiąg beneficjalnych Diecezji Poznańskiej.
W skład parafii ujskiej wchodziło wówczas:
Ujście, jako miasto oraz sześć wsi: Jabłonowo, Mirosław, Nowa Wieś, Chrostowo (Chrustowo), Nietaszkowo (Nietuszkowo) oraz Byszki.
Do beneficjum ujskiego należał folwark Obodrów, rozciągający się od granicy Chrostowa, wraz z Winną Górą aż do folwarków miejskich. Beneficjum posiadało również "rybarki", czyli prawo do rybołóstwa na całej rzece. Miasto Ujście oraz wszystkie wsie świadczyły dla plebana po dwa korce żyta i tyleż owsa z każdej włóki. Miasto świadczyło ponadto dziesięcinę Kapitule Katedralnej Poznańskiej.
Wielkości poszczególnych wsi były następujące: Jabłonowo miało 16 włók, Mirosław - 20, z czego 5 włók użytkował dziedzic. Nowa Wieś była największa, składała się z 34 włók, łącznie z 5 włókami użytkowanymi przez dziedzica Mosińskiego i z 3 włókami należącymi do wójtostwa; Chrostowo miało 12 włók, w tym dwie sołeckie, w Nietaszkowie wszystkie 15 włók należały do dziedzica, Byszki składały się z dwóch dworskich folwarków.
Pierwszym stowarzyszeniem w Ujściu, o którym dochowały się wzmianki do dnia dzisiejszego, był Cech Piwowarów, założony w roku 1596. Ujście słynęło już wówczas - a i przez wiele lat później - z produkcji doskonałej jakości piwa. Przywileje dla Cechu Piwowarów w Ujściu nadawali królowie polscy: Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz i Michał Korybut Wiśniowiecki.
W roku 1600 dziedzic Jabłonowa i Mirosławia, Andrzej Przecławski, nadaje Mateuszowi Lochsztede i jego potomkom wieś Węglewo jako wyposażenie sołectwa. W zachowanym dokumencie czytamy m.in.: ... wolno im będzie w teyże wsi Kościół, Cmentarz z Plebanią zbudować, księdza nabożeństwa swego, człeka pobożnego i przykładnego chować ... "
Nie wybudowano w Węglewie ani kościoła, ani też plebanii.
Piotr Potulicki, starosta ujski i wyszogrodzki, wojewóda kaliski, zapisuje znaczny legat zakładając tym samym Szpital dla Ubogich w Ujściu.
Fundację tę akceptuje w roku 1603 przywilej nadany przez Zygmunta III Wazę, króla polskiego. Szpital zyskuje w następnych latach szereg nadań z różnych zapisów.
Pierwszym wymienionym w dokumentach archiwalnych z nazwiska proboszczem ujskim był z początkiem XVII wieku ksiądz Marcin Ostowski, kanonik średzki. W 1612 r. zapisuje on w księgach grodzkich starostwa wałeckiego beneficjum parafii ujskiej według stanu z roku 1510.
W roku 1620 powstaje w Ujściu Bractwo Świętej Anny, założone na podstawie bulli papieża Sykstusa V z roku 1586. Na liście "sum osobliwszych dobrodziejów do Ołtarza św. Anny zapisanych" widnieje na honorowym, pierwszym miejscu dziedzic Nietaszkowa Piotr Chrząstowski z zapisem 300 złotych, za dziedzicem szereg innych ofiarodawców.
W roku 1637, podczas pożaru miasta spłonął doszczętnie kościół parafialny. Nowy kościół drewaniany wzniesiono w roku 1641.
W roku 1655 Ujście przeżywa najazd szwedzki z niesławną klęską pospolitego ruszenia województw wielkopolskich.
10 listopada 1660 roku biskup Wojciech Tolibowski konsekruje kościół, wzniesiony w Ujściu w roku 1641. Jednocześnie dokonał konsekracji pięciu dzwonów kościelnych.
W roku 1662 powstaje Bractwo Kurkowe, zwane wówczas Bractwem Strzeleckim Tarczowym. Przywilej dla tego Bractwa nadał król Jan Kazimierz.
W drugiej połowie XVII wieku proboszczem ujskim był ks. Faustyn Posławski.
W roku 1653 doszło do zatargu między ujskim proboszczem a jego parafianami o przywłaszczenie przez plebana łąki należącej do gminy miejskiej. Doszło nawet do procesu w sądzie grodzkim w Wałczu. Wszystko musiało się jednak dobrze skończyć, bowiem ks. Faustyn Posławski proboszczował w Ujściu jeszcze kilkadziesiąt lat.
Ksiądz Wojciech Bartochowski zakłada w roku 1671 Bractwo Różańca Świętego. Bractwo to posiada specjalną księgę do której wpisywano wszystkich członków. Od roku 1674 Bractwo skupiało się przy ufundowanym przez siebie ołtarzu Matki Bożej.
XVIII i XIXw.
W roku 1711 proboszczem ujskim został ksiądz Wojciech Antoni Mikulski. Święcenia kapłańskie otrzymał w roku 1690, był on jednocześnie dziekanem czarnkowskiego dekanatu. W roku 1738 odbyła się w Ujściu wizytacja dokonana przez Tadeusza Kierskiego. Wikariuszem zaś był ks. Michał Dobrzyńaki, wyświęcony w roku 1734 i w tymże samym instalowany w Ujściu, a organistą był Andrzej Błażejewski.
W kościele był ołtarz główny, w którym znajdowały się relikwie św. Justyna i innych Męczenników. Ponadto były trzy boczne ołtarze: ołtarz Najświętszej Maryi Panny, ufundowany przez Bractwo Różańca Świętego, ołtarz świętej Anny, przy którym skupiało się Bractwo Świętej Anny, oraz ołtarz św. Rocha.
Do parafii ujskiej należały: miasto Ujście, oraz następujące wsie: Jabłonowo, Mirosław, Węglewo, Chrostowo, Nowa Wieś, Byszki, Nietuszkowo.
Dokumenty archiwalne z roku 1750 wspominają, że proboszczem ujskim był w tym czasie późniejszy budowniczy nowego kościoła, ksiądz Chrystian Streich. Tenże pleban odstępuje w roku 1750 prawo do łowienia ryb "Sławetnym Obywatelom Ujskim Janowi Świderkowi i Tomaszowi Stroińskiemu”
W 1755r w Ujściu ponownie wybucha pożar i ponownie płonie kościół parafialny. Odtąd przez jedenaście lat nie było żadnego kościoła w Ujściu. W międzyczasie Adam na Naramowicach Naramowicki, kasztelan śremski, ujski, pilski, starosta, nadaje w roku 1674 plebanowi ujskiemu "za życzliwe usługi .... ogród pusty między Gruntem Plebańskim a Szpitalnym Ogrodem leżący".
W roku 1766 ksiądz Chrystian Streich buduje nowy kościół parafialny, "sposobem holenderskim z muru pruskiego". Patronem kościoła został król Polski, Stanisław August Poniatowski, wydając dnia 16 maja 1766 roku dokument erekcyjny praw i przywilejów dla kościoła w Ujściu. W tym samym roku wybudowano nową plebanię. W nowym kościele odżywa Bractwo św. Anny, które zakłada księgę Bractwa.
Pierwszy rozbiór Polski w roku 1773, podczas którego Prusy bezprawnie zabierają Ujście, rozpoczyna okres upadku gospodarczego i kulturalnego. Patronat królewski kościoła w Ujściu przejmują władze pruskie, konkretnie Rejencja Bydgoska staje się przedstawicielem
Patrona. W roku 1790, dnia 8 stycznia został instytuowany w Ujściu nowy proboszcz, ksiądz Jan Fryderyk Klinger, urodzony w Wałczu w 1756 roku, wyświęcony w 1781.
7 stycznia 1799 roku odbyła się kilkudniowa wizytacja parafii i kościoła w Ujściu. Protokół powizytacyjny wnosi wiele wiadomości o stanie parafii ujskiej w owym czasie. Parafia należała do dekanatu czarnkowskiego i graniczyła- od wschodu z parafią chodzieską, od południa i zachodu z parafią czarnkowską a od północy z parafią pilską.
W skład parafii wchodziły:
miasto Ujście, wsie: Byszki, Chrostowo, Jabłonowo, Węglewo, Mirosław, Nowa Wieś, Nietaszkowo; wioski: Cisze, Nowe, Buczek, Młyn Nadolny. Proboszczem był ksiądz Jan Fryderyk Klinger, wikariuszem ks. Stefan Szadkowski, altarzystą św. Anny ks. Jakub Krieger. Proboszcz był najmłodszy wiekiem spośród wszystkich kapłanów pracujących w tym czasie w parafii.
Niedzielny porządek nabożeństw przedstawiał się następująco: rano Jutrznia po niej Msza święta czytana z organami. Po Mszy św. śpiewano Różaniec po polsku lub po niemiecku, potem Msza św. konwentualna śpiewana. 0 trzeciej po południu śpiewano Oficium do Matki Bożej, po czym odprawiano nieszpory.
W roku 1809 zbudowano w Ujściu Hutę Szkła. Odtąd w mieście zaczyna się tworzyć warstwa robotników fabrycznych.
Biskup poznański Tymoteusz Gorzeński przybył w roku 1810 z wizytacją pasterską do Ujścia. Proboszczem ujskim był nadal ksiądz Jan Fryderyk Klinger, natomiast wikariuszem i jednocześnie altarzystą św. Anny był ksiądz Michał Jabłoński ze Śremu, urodzony w 1770 roku, wyświęcony w roku 1792. Kościół parafialny w Ujściu wymagał gruntownej naprawy. Ks. proboszcz Klinger zwracał się w roku 1810 do Przeświętej Prefektury względem "Reparacyi Kościoła Uyskiego", ale prośba nie została załatwiona. Kolejne wizytacje wskazywały na konieczność dokonania gruntownego remontu kościoła.
Między rokiem 1811 a 1818 proboszczem w Ujściu był ksiądz Antoni Manthey.
W roku 1818, dnia 2 lutego probostwo w Ujściu obejmuje ksiądz Ignacy Łukowski. Na tej placówce przebywał on około dwudziestu lat, tj. do około 1828 roku.
Cech Piwowarów wdał się w roku 1820 w spór z ks. proboszczem Łukowskim o przywileje. Po wystosowaniu odpowiednich pism, Cech nie zgodził się opłacać się nabożeństw cechowych ani pieniędzmy ani piwem, co było do tej pory zwyczajem. Decyzja ta mocno zabolała księdza Proboszcza Łukowskiego i jego następców, ze względu na nagłą przerwę w dostawie piwa. Spór ten toczył się niemal dwadzieścia lat.
Od roku 1828 do roku 1834 proboszczem ujskim był ksiądz Dalski. Był on także dziekanem czarnkowskiego dekanatu.
Proboszcz Dalski groził Cechowi nawet "terminami sądowymi", odwoływał się do Magistratu. Ostatnie słowo w tym sporze należało jednak do upartego Cechu, który w roku 1838 wystosował do ks. Boińskiego, ówczesnego proboszcza ujskiego list następującej treści:
"Na Szanowny List Wielmożnego Imci Ks. Dziekana do Cechu Piwowarskiego pisany, dopominając się Piwa od każdey zlefki podług dawnego zwyczaiu, odpowiada Cech Piwowarski, że do dawnych zwyczaiów nie chcą się przychylić.
Z wysokiem Uszanowaniem Wielmożnego IMci Xiędza Dziekana nayuniżeńsi Słudzy: Stopierzyński, Kożuszkiewicz".
30 lipca 1828 roku zjechali do Ujścia komisarze delegowani przez Konsystorz Generelny Poznański, "celem spisania stanu Kościoła, Probostwa i jego zabudowań, tudzież dochodów Kościelnych, Proboszczowskich i Szpitalnych"w związku z przejęciem probostwa przez księdza Dalskiego. Kościół - jak wykazuje sprawozdanie Komisarzy - "potrzebuje w dachu i wieżach znaczney reparacyi".
W inwentarzu kościelnym wymieniono m.in. nastęępujące mobilia: 3 dzwony, 17 ornatów, 3 kapy, 4 alby, 3 mszały, monstrancja, pacyfikał srebrny, 5 kielichów, 1 puszka, 4 chorągwie,4 obrazy procesyjne.
Do parafii należało miasto Ujście, wsie: Nowawieś, Chrostowo, Nietuszkowo, Byszki, Podleśnictwo Buczek, Węglewo, Jabłonowo, Mirosław; kolonie: Nowe, Czysze, Młyn Nadolny Tylni i Przedni oraz folwark Kotusz.
W roku 1830 odbył 13 grudnia wizytację dziekańską prodziekan dekanatu czarnkowskiego.
Proboszczem w Ujściu był nadal ks. Dalski, prowizorami kościoła: Piotr Stroiński junior oraz Andrzej Lük.
Na terenie parafii były wówczas trzy szkoły: w Ujściu uczęszczało 160 dzieci, w Nowejwsi, do której należało również Chrustowo, chodziło 80 dzieci a w Nietuszkowie 50 dzieci.
W roku 1831 wybuchła wielka epidemia cholery. Władze świeckie i kościelne wydały szereg zarządzeń dotyczących grzebania zwłok na cmentarzach.
W roku 1834 zarząd parafii ujskiej przejmuje ksiądz Piotr Boiński. 15 grudnia tegoż roku nastąpiło komisaryczne przekazanie kościoła i plebanii nowemu proboszczowi.
Księgi metrykalne prowadzone były w parafii ujskiej od roku 1709, zostały one jednak zabrane do Archiwum Archidiecezji Poznańskiej. W tutejszym archiwum parafialnym znajdują się księgi metrykalne prowadzone od roku 1836 przez księdza Piotra Boińskiego.
Proboszcz ujski ks. Piotr Boiński był w latach 1836 - 1846 dziekanem dekanatu czarnkowskiego. Do tego dekanatu należały nastepujące parafie: Czarnków, Ujście, Lubasz, Biała, Trzcianka, Wieleń, Piłka, Piła, Chodzież, Margonin i Budzyń.
W roku 1838 założono w Ujściu Towarzystwo Wstrzemięźliwości. W roku 1840 założono nową szkołę w Mirosławiu. Była to wówczas czwarta szkoła katolicka na terenie parafii ujskiej.
Narastająca kolonizacja niemiecka i zaborcza administracja państwowa sprowadzały zaostrzanie się problemów narodowościowych w pracach parafialnych i w życiu parafian. Konsystorz Poznański wydaje w roku 1846 poufne polecenie, żeby wywiedzieć się w dekanacie czarnkowskim, szczególnie w Czarnkowie i Wieleniu ile ludzi mówi i rozumie po polsku, ile zaś po niemiecku. Trzeba było szukać rozwiązań - chodziło o sprawę kazań i nabożeństw dla takich wiernych, którzy nie rozumieją po polsku.
23 marca 1846 roku zmarł w Ujściu proboszcz ujski i dziekan czarnkowski, ks. Piotr Boiński. 14 maja tegoż roku zebrała się w Ujściu, pod przewodnictwem prodziekana, ks. Dyniewicza z Lubasza, komisja dla odebramia majątku kościelnego i proboszczowskiego od sukcesorów zmarłego. Urząd powiatowy chodzieski reprezentował burmistrz ujski Milisch, kolegium kościelne reprezentowali obywatele ujscy: Tomasz Spers i Andrzej Lück, egzekutorem testamentu był Nikodem Goździecki.
Dnia 6 sierpnia 1846 roku nowym proboszczem ujskim zostaje ks. Franciszek Gebek, urodzony w roku 1809.
W roku 1847 założono w Ujściu Bractwo Misyjne św. Franciszka Ksawerego. Statut tego stowarzyszenia został opracowany po niemiecku.
W roku 1848 wybucha ponownie epidemia cholery. W parafii ujskiej zmarło 181 osób, z tego większość na tę właśnie zakaźną chorobę.
Na mocy otrzymanego upoważnienia Konsystorza Arcybiskupiego Poznańskiego, proboszcz ujski
ks. Franciszek Gebek poświęcił w 1850 r. nowe cmentarze w Nowejwsi, Chrustowie i Mirosławiu.
W roku 1852 wybucha kolejna epidemia cholery. Liczba zmarłych w parafii ujskiej sięga tego roku ilości 155 osób.
Towarzystwo św. Wincentego a Paulo nadaje 15 grudnia 1856 r. dokument erekcyjny dla oddziału Towarzystwa, założonego w Ujściu. Oddział ujski obejmuje 32 członków. Towarzystwo nie przejawia jednak większej aktywności.
W roku 1861 powstało w Ujściu Arcybractwo św. Piotra Apostoła. "Celem głównym tego Arcybractwa" - czytamy w statucie - "jest przykładać się do modlitwy i do pełnienia uczynków miłosierdzia ... "
Proboszcz ujski, ks. kanonik Franiszek Gebek, był także dziekanem czarnkowskim. Z tego też względu zachowały się w tutejszym archiwum parafialnym różne dokumenty z działalności dziekańskiej. Wśród nich znajduje się kilka dokumentów walki o polskie nabożeństwa w Pile.
W Ujściu tymczasem powstawały dalsze stowarzyszenia religijne. W roku 1861 założono Bractwo świętego Stanisława Biskupa. W roku 1862 powstaje Bractwo błogosławionego Jozafata. Akt erekcyjny określa, że: "celem Bractwa jest nieść pomoc modlitwą i jałmużną powracającym do jedności z Kościołem Bułgarom". Tymczasem Towarzystwo św. Wincentego a Paulo zaczyna wykazywać nieco większą aktywność. W roku 1864 posiada ono 18 członków i 3 honorowych członków.
W roku 1866 Ujście nawiedza ponownie epidemia cholery. Umiera wówczas 148 osób.
W roku 1865 odbyła się wizytacja dziekańska, którą przeprowadził prodziekan ks. proboszcz chodzieski, Cybichowski. Proboszczem w Ujściu był nadal ks. kanonik Franciszek Gebek, dziekan czarnkowski. Dozór kościelny tworzyli: Piotr Gruss i Antoni Stroiński.
Do parafii ujskiej należały: miastu Ujście, wsie: Nowawieś, Nietuszkowo, Chrostowo, Cisza, Węglewo, Jabłonowo, Mirosław, Byszki, a nadto folwark Nowe i Młyn Nadolny.
Odpusty odprawiały się w dniu św. Mikołaja, nadto w dzień Matki Bożej Różańcowej. Sakrament bierzmowania od niepamiętnych czasów nie był sprawowany. Na terenie parafii znajduje się 5 szkół i to trzyklasowa w Ujściu, jednoklasowe: w Nowejwsi, Nietuszkowie, Mirosławiu oraz Byszkach.
W roku 1867 dokonano naprawy organów. Wykonawcą tych robót był Konstanty Kamiński, budowniczy organów z Opalenicy. Koszt naprawy wynosił 116 talarów, którą to kwotę uzyskano ze sprzedaży - za zgodą Konsystorza - srebrnego pacyfikału.
W dniach 28 i 29 kwietnia 1867 roku Arcybiskup Gnieźnieński i Poznański Mieczysław Halka Hrabia Ledóchowski dokonał w Ujściu wizytacji kanonicznej kościoła i parafii. Razem z Arcybiskupem przybyli: ks. Jan Koźmian protonotariusz apostolski oraz ks. Witalis Mariański, notariusz arcybiskupi. Proboszczem ujskim był ks. Franciszek Gebek, kanonik honorowy Kapituły Katedralnej, dziekan czarnkowski. Wikariuszem był ks. Antoni Bresiński, prowizorami kościelnymi: Antoni Stroiński i Piotr Grus. Parafia liczyła 2720 katolików.
W roku 1871 nastąpiło poświęcenie poszerzonej części cmentarza w Nowejwsi, a w 1873 r. poszerzono cmentarz w Ujściu, poświęcono też nowy cmentarz w Nietuszkowie. W latach 1876 - 1903 organistą w Ujściu był Antoni Kowalski, który też okresowo pełnił funkcje kościelnego.
Dnia 19 października 1877 roku zmarł w Ujściu miejscowy proboszcz, kamonik i były dziekan, ks. Franciszek Gebek. Zmarły miał lat 69, przez 31 lat był proboszczem ujskim. Jego pogrzeb odbył się 22 października w Ujściu.
Po śmierci księdza Gebeka probostwo w Ujściu było przez dziesięć lat nie obsadzone. Rządy sprawował ks. Cezary Rost, miejscowy wikariusz. W sprawowaniu obowiązków kapłańskich pomagali mu księża - emeryci mieszkający w Ujściu: ks. Pawłowski i ks. Speers.
Był to narastający okres "Kulturkampfu", kościół katolicki był narażany na represje władzy państwowej i administracyjnej. Ks. Rosta usunięto nawet na okres jednego roku, zakazano mu przebywać w trzech sąsiednich powiatach. Księża emeryci Speers i Pawłowski, zostali skazani przez sąd w Pile na grzywny za sprawowanie funkcji kapłańskich w Ujściu. Ogólnie przypuszczano, że zadenuncjował ich miejscowy burmistrz, Wincenty Dalski, który wysługiwał się władzom niemieckim.
W latach 1882 - 83 dokonano remontu kościoła parafialnego w Ujściu. Po zakończonym remoncie odprawiono nabożeństwo odpustowe św. Anny w odnowionym kościele. W tymże samym roku 1883 w miesiącu lipcu odprawił w Ujściu swą Mszę św. prymicyjną ks. Franciszek Renkawitz, a grudniu tegoż roku odbyły się prymicje ks. Juliana Zeidlera.
Po dziesięciu latach owocnej pracy duszpasterskiej w Ujściu - jako wikariusz, zapewnie na skutek władz niemieckich pozbawiony możliwości uzyskania godności proboszczowskiej - odszedł w roku 1887 ks. Cezary Rost. Na jego miejsce przybywa nowy proboszcz ks. Paweł Erdner, Niemiec, mówiący płynnie także po polsku. Pochodził z Międzyrzecza, w roku 1870/71 był kapelanem wojskowym przy kościele Jezuickim w Bydgoszczy. Nowy proboszcz do Ujścia przybył 3 lutego 1887 roku.
Akcja "Kulturkampfu" nie ominęła także ujskiej parafii. Prześladowano księży polskich, emerytów pracujących w tutejszej parafii. W roku 1888 zlikwidowano we wszystkich szkołach naukę w języku polskim, co zresztą stało się przy wydatnej pomocy inspektora szkolnego Penskyego, byłego pastora protestanckiego z Piły, znanego polakożercy. Zakazano nawet prywatnej nauki w języku polskim. W Nietuszkowie zamieniono szkołę katolicką na mieszaną katolicko - ewangelicką.
W uroczystość świętych Piotra i Pawła 1890 r odbyły się w Ujściu prymicje ks. Leona Thielmanna.
W ciągu XIX wieku parafia ujska wydała następujących księży:
- ks. Pawłowski, urodzony w 1799 r. pracował w diecezji chełmińskiej, a przez ostatnich 20 lat przebywał jako emeryt w Ujściu, tutaj też zmarł w roku 1891
- ks. Stoeck, brak bliższych danych, zmarł w Domachowie
- ks. Guderian, pracował w diecezji chełmińskiej, tam też umarł
- ks. Chudziński, brak bliższych danych
- ks. Kawczyński, brak danych
- ks. Lück, brak danych
- ks. Grützmacher, brak danych
- ks. Knuth, był proboszczem w Starym Dworze pod Zbąszyniem
- ks. Gutzmer, proboszcz w Wałczu,
- ks. Franciszek Speers, były dyrektor Seminarium Nauczycielskiego w Keyni, Poznaniu, Rawiczu. Ostatnie lata przebywał na emeryturze w Ujściu, gdzie też zmarł w 1891 r.
- ks. Franciszek Renkawitz, późniejszy proboszcz ujski i dziekan czarnkowski
- ks. Julian Zeidler, wyświęcony w 1883 roku, proboszcz w Lenartowicach koło Pleszewa
- ks. Leon Thielmann, wyświęcony w 1890 r.
- ks. Klemens Thielmann, brat Leona, wyświęcony w roku 1892.
Dnia 29 stycznia 1890 roku umarł na zapalenie płuc proboszcz ujski, ks. Paweł Erdner.
Pogrzeb zmarłego proboszcza odbył się 3 lutego 1890 roku w południe, dokładnie w trzy lata po jego uroczystej introdukcji do Ujścia. Podczas uroczystości pogrzebowej przemawiali: ks. dr Sypniewski po polsku i ks. Gajowiecki po niemiecku.
W dniu 3 kwietnia 1890 r. przybył do Ujścia ks. Czarnecki ze Skwierzyny jako wikariusz- substytut ks. dziekana Szaala. Ks. Czarnecki miał przebywać w Ujściu aż do chwili przybycia nowego proboszcza.
Dnia 27 czerwca 1890r. do Ujścia przyjechał nowy proboszcz. Został nim ksiądz Franciszek Renkawitz, późniejszy budowniczy nowego kościoła oraz Kalwarii ujskiej, założyciel Sanktuarium.
Archiwum parafii.
Więcej na temat Franciszka Renkawitza można przeczytać w zakładce FRANCISZEK RENKAWITZ
